- НЕКРОНОМИКОН

Исклучителното е подрачје на самотната душа. Губејќи се во самоти момент кога толпата ќе излезе на виделина, останува во великите шуплини на сонот, бесконечно затскриено место што се готви за твоето доаѓање, а и за моето. Исклучителна радост, исклучителна болка - стравотните полови на свет кој ем му се заканува ем го надмашува овој. Чудесен пекол е, кон којшто човек незнајно знае да талне. А негова порта, во мојот случај, беше една стара паланка чија преданост кон невистинското ми ја вдахна душава со свето лудило уште одамна пред снагата да ми стигне да се всели во тоа неспоредливо место.

Наскоро по пристигањето во паланката - чиј идентитет, заедно со мојот, е најдобро да не се развиделува - се сместив во една висока соба која гледаше кон идеалот на моите соништа низ ромбоидни окна. Колкупати само имав дремено во умот пред тие прозорци и пирувајќи имав лутано по тие улици на коишто сега им се пулев одозгора.

Открив бесконечна мирнотија во магливи утра, чуда од тишина на мрзоволни попладниња и чудно мижуркави живи слики во вечнотрајни ноќи. Осет на спокојна заграденост беше искажан од секој аспект на старата паланка. Имаше балкони, оградени тремови и испакнати горни спратови на дуќани и куќи кои создаваа испрекинати аркади над тротоарите. Масивни покриви надвиснуваа цели улици и ги преобразуваа во коридори на единствена градба која содржи необјасниво мноштво соби. И овие фантастични капци одоздола беа одразени од помали покриви клапнати над прозорци како полузатворени очни капаци и ја претвораа секоја тесна врата во магионичарски сандак кој крие лажливи длабини на сенка.

Така, тешко е да се објасни како старата палaнка изразуваше и впечаток на бескрајност, на невидени димензии што бујат, додека истовремено служеше како лика и прилика на клаустрофопски кошмар. Дури и ноќите над големите покриви на паланката се чинеа како да се само најгорното ниво на земјоврзан имот, во краен случај некој стар таван во кој ѕвездите беа бескорисни завештанија, а месечината правлив куфер на соништа. И токму овој парадокс беше изворот на занесот на паланката. Си ја замислував самата небеса како дел од некакво, во суштина, внатрешно уредување. Денски: купишта облаци како тутки прашина лебдеа над празните соби на небото. Навечер: светлозрачна карта на космосот беше насликана врз огромен црн таван. Како само чезнеев да вечно живеам во ова подрачје на средновековни есени и неми зими, служејќи си ја казната на живот среде сите видливи и невидливи чудесии за коишто само бев сонувал од толку далеку.

Но никое постоење, колку и да е визионерско, не е без зортови и замки.

По само неколку денови во старата паланка, постанав преизразено осетлив од самотијата на местото и од самотниот нарав на мојот живот. Едно касно попладне се одмарав на еден стол крај оние калеидоскопски прозорци кога од вратата се чу тропање. Беше најлекото можно тропање, но толку беше непредвиден ваквиот прост настан, и толку ми беше развиена осетливоста, што ми се причини како некое бамбашка превирање на атмосферски сили, некаква си катаклизма на празни семири, земјотрес во невидливото. Колебливо зачекорев низ собата и застанав пред вратата, којашто беше само едноставна кафена плоча без корнизи околу касата. Ја отворив.

„Ау,“ рече човечето што чекаше надвор во ходникот. Имаше уредно зачешлана сребрена коса и впечатливо бистри очи. „За срамота. Сигурно ми дале погрешна адреса. Ракописот на белешкава е хаос.“ Го погледна истутканото ливче во раката. „Ха! Ништо, ќе се вратам да проверам.“

Меѓутоа, човекот не ја напушти веднаш сцената на своето засрамување, туку се истегна нагоре на врвовите на дробните чевли и ми зјапна над рамена во собата. Целото тело, макар со толку компактен раст, се чинеше дека му е во состојба на сосредоточена возбуда. Најпосле рече, „Прекрасен ти е погледов од собава,“ и се насмевна со многу тесна и ситна насмевка.

„Да, е,“ возвратив, погледнувајќи кон собата зад себе не знаејќи што да помислам. Кога се завртев, човекот го немаше.

Не се помрднав на неколку штрекнати мигови. Потоа направив чекор кон ходникот и се распулив нагоре-надолу низ неговата притулена должина. Не беше многу широк, ниту продолжуваше до многу далеку пред да скршне во беспрозорен агол. Сите врати од другите соби беа затворени и од нив не испаѓаше ни најмал шум. Најпосле чув нешто што ми звучеше како стапки што се спуштаат по скалишта од катовите одоздола, бледо одекнувајќи низ тишината, говорејќи го тивкиот јазик на старите пансионати. Ми олесна и си се вратив в соба.

Остатокот од денот не беше нешто посебно, макар што беше донекаде обоен од цел дијапазон на замисли. А таа ноќ доживеав многу чуден сон, апогејот, како што се чинеше, ем на сиот мој сонувачки живот ем на сонишното престојување во старата паланка. Во секој случај, гледиштето за градот оттогаш ми беше драстично преобразено. А сепак и покрај природата на сонот, ваквата промена не беше уште веднаш кон полошо.

Во сонот бев сместен во мала мрачна соба, висока соба чии прозорци гледаа кон лавиринт на улици кои се расплетуваа под понор на ѕвезди. Но иако ѕвездите беа спрострени низ огромна раширена црнина, улиците одоздола беа потопени во бајата сива притуленост која не укажуваше ни на ден, ни на ноќ, ни на некаква природна мена помеѓу нив. Пулејќи се низ прозорецот, бев сигурен дека загадочни сторенија се случуваа во кришни ќошиња на ваквата сцена, нејасни чествувања кои беа во сукоб со прифатената стварност. Исто така чувствував како да имам посебна причина за да би се секирал за извесни нешта кои се случуваат во една од другите високи соби во паланката, конкретна соба за чија местоположба сепак немав познание. Нешто ми велеше дека она што таму се случува беше скроено само за да на темелен начин му повлијае на моето постоење. Истовремено не се чувствував како да имам некакво значење било во овој било во некој друг универзум. Не бев ништо повеќе од невидена пега изгубена во витките на чудни сплетки. И токму оваа оддалеченост од умислите на мојот сонишен универзум, ова чувство на фантастична бездомност среде вонземен ред на битисување, беше изворот на грижи какви што никогаш дотогаш не бев искусил. Не бев ништо повеќе од неважна бовча живо ткиво заглавена во место каде што не треба да е, на која ѝ се заканува замрежување во некое огромно сертме на пропаст, пропратна резанка месо откорната од нејзината средина на светлина и пласната среде ледена црнина. Во сонот, ништо не ми го поддржуваше постоењето, коешто чувствував како во секој момент да би можело да ми е ужасно преиначено или просто окончано. Во најдалекусежната смисла на изразот, животот не ми беше од важност.

Но сепак не можев да спречам да вниманието ми одлута кон онаа друга соба, осетувајќи какви сложени заговори се развиваат таму и што тие би можеле да значат за моето постоење. Ми се пристори како да гледам неодредливи фигури сместени во таа просторна одаја, место опремено со само неколку столови со несекојдневен дезен и поседувајќи вртоглав поглед кон ѕвездената црнина. Големата тркалезна месечина на сонот создаваше доволно осветлување за целите на ноќта, обојувајќи ги ѕидовите на мистериозната соба со длабоко морско синило; ѕвездите, непотребни и украсни, надгледуваа како помали ламби над овој собир и неговите ноќни служби.

Како што ја набљудував сцената - макар што не „телесно“ присутен, како што е и секогаш случај во соништата - постанав убеден дека извесни соби нудат чудесна самотија за такви згоди или прослави. Нивната атмосфера, онаа недопирна особина која постои набашка од составните ѝ елементи на облик и опсен, беше со сонишен крој, состојба во којашто времето и просторот беа станале растроени. Неколку мигови во собите можеби се важат како векови или милениуми и најмалата нивна ниша можеби опфаќа универзум. Истовремено, ваквата атмосфера не се чинеше во ништо поинаква од онаа во старите соби, високите и осамени соби, кои ги познавав на јаве, и покрај тоа што оваа соба се чинеше дека се граничи со небиднините на астрономијата, а прозорците ѝ се отвораа кон бесконечната надворешност. Тогаш почнав да умувам дека ако самата соба не е од еднороден подраздел, можеби жителите се оние кои ѝ го имаат воведено своеобразниот елемент.

Иако секој од нив беше целосно замотан во масивна наметка, местата каде што материјалот на овие оправи се издаваше и се диплеше навнатре како што се спушташе до подот, заедно со неприродната изведба на столовите врз коишто беа сместени овие суштества, оддаваше некаква сперливост во формацијата што ме држеше ем во состојба на дамлосан уплав ем во убарачена љубопитност. Што беа созданијава, та одеждите да им стројат вакви необјасниви схеми? Со високите ќошлести столови наредени во круг, се чинеа како да се изнавалени во сите правци, како неспаднати монолити. Беше небаре заземаат положби на телото кои беа мистериозно симболични, закочувајќи се во шаблони кои ѝ непријателствуваат на баналната анализа. Над сѐ, главите, или барем најгорните членови, им беа најрадикално искривоколчени како што се навалуваа една кон друга, климајќи на начини еретички за земна анатомија. И од овој дел на нивната структура се задаваше лек шум на зуење кој се чинеше дека им служи како говор.

Но сонот понуди и една друга подробност која можеби беше во сооднос со режимот на комуникација меѓу овие шепотливи фигури кои седеа на застојана месечина. Зашто издавајќи се од обемните ракави кои висеа од по страните на секоја фигура имаше кревки екстремитети што се чинеа дека се збабарени, исушени канџи содржејќи многубројни нокти кои се затанчуваа во свиснати пипала. И сите овие ортомести прсти се чинеа дека работат заедно со жива и непрестајна разбуричканост.

Само што ги здогледав овие грозоморни гестови почувствував како да ќе се разбудам, да однесам во светот чувство на стравотна просветленост без сигурно значење или можност за израз на било кој јазик освен прошепотените завети на оваа морничава секта. Но во сонов останав подолго, многу подолго одошто беше природно. Продолжив да сум сведок на жеравењето на збабарените канџи, хиперактивно гестикулирање кои се чинеше како да искажува некое неподносливо знаење, некое врвно разоткривање во врска со подреденоста на нештата. Таквите движења наведуваа на множество одбивни паралелизми: расплетените нозе на пајаци, лакомото триење на жулавите антени на мува, прскавиот јазик на змии. Но кумулативниот осет во сонот беше само делумно вмешан во она што би го нарекол триумфот на гротескното. Овој осет - во склад со стилот на извесни соништа - беше сложен и егзактен, не допуштајќи да двосмислености или збунки го утешат сонувачот. И она што му беше пренесено на мојот посведочувачки ум беше привид на свет во занес - хипнотизирана парада на созданија што месечарат под одбојните манипулации на нивните шепотливи господари, оние забулени изроди кои и самите беа меѓу хипнотизираните. Зашто постоеше моќ надредена над нивната, моќ на која ѝ служеа и од која само се изливаа, нешто што беше вон универзалната хипноза одошто самото беше толку безумно, толку идиотско. Овие наметнати господари, пак, имаа заварено дел од божественоста, пасивно претседавајќи како просветлени зомбиња со мноштвата на стијосаните, онаа френетична царштина на човекот.

И во ова место на сонот бидна да почнам да верувам дека беше здобиена стравотна интимност помеѓу мене и тие шепотливи кипови на хаос чие постоење ми влеваше фрас поради самата негова отсеченост од моето. Дали созданијава, за некоја сура цел спознатлива само за нив, ми беа дозволиле да ѝ се наметнам на нивната древна мудрост? Или дали мојот пристап до вакви гнојни мистики беше бил само производ на некоја нуспојава во универзумот на атоми, случаен пресек среде демонските стихии од коишто е составено сето создание? Но вистината беше непореклива дури и во лицето на ваквите лудила; било според пресметки или случајно, бев жртва на непознатото. И потклекав зајден од ужас при ваквото проникнување.

Штом се пробудив, се чинеше дека од тоа ужасно зајдување со себе имав донесено една ситна честичка налик на скапоцен камен, и преку некоја поистоветувачка алхемија, оваа мрачно кристализирана супстанција си ја влеа својата магија во мојата претстава за старата паланка.

***

Иако на времето се сметав за познавач-устабашија на тајните на паланката, наредниот ден беше ден на непредвидени откритија. Улиците кон коишто гледав тоа неподвижно утро беа исполнети со нови тајни и се чинеа дека ме водат до самата сушност на исклучителното. Некој претходно непознат елемент се чинеше дека има испаднато во составот на паланката, елемент што мора да беше бил скриен во нејзините најпомрачени квартови. Сакам да кажам дека, и покрај тоа што овие старински, архаични фасади и понатаму оддаваа впечаток на сонишна починка, сега по ново на видикот под таквата површина ми постоеја злобни тарашкања. Паланката имаше повеќе чудесии одошто знаев, резерви на бамбашка дарови стокмени на скришно. А сепак оваа формула на измама, на преоблечена испоганетост, послужи да ги појача најпривлечните аспекти на паланката: богатство од неочекувани осети беше сега поттикнато од само неколку навалени покриви, ниска врата или тесно сокаче. А маглата која рамномерно се ширеше низ паланката рано изутрината светеше од соништа.

Цел ден талкав во трескава вознесеност низ целата стара паланка, гледајќи ја небаре за првпат. Едвај подзапрев да се одморам и сигурен сум дека не застанав да јадам. До касно попладнето можеби фатив и да страдам од напнатост на живците, зашто бев поминал доста часови негувајќи ретка умствена состојба во којашто најчистата еуфорија беше окупирана и збогатена од струи на страв. Секојпат кога ќе завртев некој уличен агол или ќе ја свртев главата да доловам некоја примамлива глетка, мрачни трепети беа поттикнати од хибридниот спектакал кој го посведочував - велелепни сцени искршени од злоќудни сенки, нападното и умилното засекогаш изгубени во заедничка прегратка. И кога минав под сводот на една стара улица и се испулив кон надвиснатата структура пред мене, бев скоро повасан.

Местото го препознав уште веднаш, иако никогаш го немав погледнато од тогашното гледиште. Одненадеж се чинеше дека веќе не сум на улицата надвор и зјапнат нагоре, туку гледам прудолу од собата веднаш под шилестиот покрив. Беше највисоката соба на улицата и од никој прозорец од било која друга куќа не се гледаше во неа. Самата зграда, како и некои од оние околу неа, се чинеше дека е празна, можеби напуштена. Проценив неколку начини на коишто би можел да влезам насила, но не беше потребен ниеден од тие методи: влезната врата, спротивно на мојата првична опсервација, беше малку подотворена.

Местото навистина беше напуштено, соголено од ѕидни украси и оков, со пустошни, тунелолики ходници видливи само на болежливата светлина која продираше низ немиените, незавесени прозорци. Истоветни прозорци се појавуваа и на одмориштето на секој отсек од скалиштето што како искривен ‘рбет се искачуваше низ средишниот дел на зданието. Стоев во скоро каталептична запрепастеност од светот во којшто бев залутал, овој гнил рај. Беше амбиент на чудни атмосферики на бесконечна потиштеност и немир, вечножива наслага на некакво космичко премреже. Се искачив по скалите на зградата со трезвена, механичка намерност, запирајќи дури откако го достигнав врвот и ја најдов вратата на една извесна соба.

И дури и тогаш, се запрашав: ќе можев ли да влезам во собава со таква непоколеблива решителност ако вистински очекував да најдам нешто исклучително внатре? Ми беше ли воопшто намера да се соочам со лудилото на универзумот, или барем со сопственото? Морав да признаам дека иако ги имав прифатено придобивките на моите соништа и мечти, во сржта на душата не верував во нив. На најдлабоко ниво бев нивен скептик, потполен скептик кој се беше оддал на пребујната фантазија, а можеби и самосоздаден лудак.

Навидум, собата беше потолно незафатена. Ваквиот факт го забележав без разочарувањето вродено од вистинско очекување, но и со чудно олеснување. Тогаш, како што очите ми се прилагодуваа на вештачкиот самрак на собата, го видов кругот од столови.

Беа исто онолку чудни колку што и ги бев сонувал, наликувајќи повеќе на направи за мачење одошто на било какви практични или украсни предмети. Високите потпирачи за грб им беа благо свиени и прекриени со рапава кожа каква што никогаш немав со очи видено; потпирачите за раце им беа како сечила и во секој имаше засечено четири полукружни жлебови кои  рамномерно му беа распоредени по должината; а долу имаше шестозголбни нозе кои се издаваа нанадвор, одлика која секој поединечен стол го преобразуваше во некаков раколик створ со очевидна способност да вража по подот. Ако, на еден вџашен момент, почувствував идиотска желба да се поставам во еден од бизарниве престоли, таквиот нагон ми беше задушен штом забележав дека седиштето на секој стол, кое најпрво ми изгледаше како да е составено од мазна и цврста коцка од црно стакло, всушност беше само отворена комора полна со струшена течност која чудно затрпнеа кога ѝ поминав со раката по површината. Правејќи го ова можев да осетам како целата рака ми намовнува на начин којшто тетераво ме втурна наназад кон вратата на таа ужасна соба и којшто ме натера да го презирам секој атом месо што беше закачен за коските на тој крак.

Се свртев да излезам, но бев сопрен од фигура застаната на вратата. Иако и претходно го имав сретнато човекот, сега ми се чинеше како некој мошне друг, некој отворено зловестен наместо само загадочен. Кога ми го беше нарушил мирот претходниот ден, не можев да му ги насетам сојузништвата. Наравот му беше бил особен, но многу учтив, и немаше изложено никаква причина да му се посомневам во здравиот разум. Сега ми се чинеше како да не е ништо повеќе од злоќудна кукла на лудило. Од извитоперената поза која ја имаше заземено на вратата до свирепиот и имбецилски израз што му ги имаше опседнато цртите на лицето, беше створ на чудна изопаченост. Пред да можам да отстапам, ми ја фати растреперената рака. „Фала што ми дојде на гости,“ рече во глас што му беше пародија на некогашната учтивост. Ме повлече близу до себе; очните капаци му се спуштија и устата широко му се исцери, небаре ужива во пријатно ветре на топол ден.

Тогаш ми рече: „Сакаат да си со нив кога ќе се вратат. Си ги сакаат избраниците.“

Ништо не може да го опише она што го почувствуав штом ги чув овие зборови кои можеа да имаат значење само во кошмар. Гатнувањето им беше суштественоста на пеколно бунило и во тој миг сите светски чудесии одненадеж се претворија во фрас. Се обидов да се ослободам од загработ на лудакот, викајќи му да ми ја пушти раката. „Чија рака?“, ми свика во одговор. Тогаш започна непрестајно да го повторува изразот, смеејќи се небаре некоја зајадлива шега си го беше достигнала свршетокот во длабините на неговото лудило. Среде гнасното веселие подослабна, и избегав. Како што бргу се спуштав по многуте скали на старата зграда, смеата ме гонеше како пригушени одекнувања што ечеа надалеку од сенишните простори на тоа место.

И таа изродна, еклива смеа остана со мене како што замајано талкав низ темници, обидувајќи се да си ги ослободам мислите и осетите. Постепено стравотните звуци кои ми го исполнуваа мозокот се стишија, но наскоро беа заменети со нов уплав - шепотењето на непознаници кои ги одминував по улиците на старата паланка. И без разлика колку тивко и да зборуваа или колку бргу да се замолчуваа меѓу себе со засрамени накашлувања или прекорни погледи, зборовите им достигнаа до моите уши во одломки кои успеав да ги реконструирам поради нивното редовно повторување. Најчести термини беа деформитет или унакажување. Да не бев толку растревожен можеби ќе им пријдев со половична пристојност на овие лица, и самиот ќе се накашлав и ќе речев, „Простете, но случајно ве наслушнав… А што всушност мислевте, ако смеам да прашам, кога рековте…“ Но и самиот открив што значеа тие зборови - страшно, сирот човек - кога се вратив в соба и застанав пред ѕидното огледало, држејќи си ја главата исправена со обете раце од по страните.

Зашто само една од тие раце беше моја.

Другата им припаѓаше ним.

***

Животот е кошмар што ти остава белег за да докаже дека, всушност, навистина е стварен. И да се страда од самотничко лудило се чини како рајска радост во споредба со исклучителната состојба при којашто сопственото лудило на човек само го имитира она на светот. Бев намамен од соништа; сега сѐ е бесмислица.

Да напишам, додека сѐ уште сум способен, дека преобразбата се нема ограничено. Сега ми доаѓа тешко да го продолжам ракописов со било која рака. Распретаниве пипала не се погодни за пишување на човечки начин и губам волја да го туркам перово преку страницава. Иако се имам ставено на големо растојание од старата паланка, влијанието ѝ е неснижено. Во ваквиве работи има стравотно ослободување од признатите закони на простор и време. Нови закони на битисување се имаат фатено за работа додека јас само беспомошно се пулам.

За атер на други, презедов мерки да си ги сокријам идентитетот и точната местоположба на еден ужас од кој нема бегање. Но сепак вложив напор и да го откријам, небаре со злоќудна намера, постоењето и природата на истите тие ужаси. Како и да е, ни поттикот ни постапките ми немаат ни најмало значење. И обете им се добро познати на нештата кои шепотат во највисоката соба во старата паланка. Знаат што пишувам и зошто пишувам. Можеби дури и ми го водат перото со помош на рака што е продолжение на нивните. И ако некогаш посакував да видам што се крие под тие темни одежди. наскоро ќе можам да си ја задоволам таквата љубопитност само со поглед во огледалото.

Морам да се вратам во старата паланка, зашто сега никое друго место не може да ми биде дом. Но начинот на стигање до тоа место не може да е истиот и кога повторно ќе влезам во тој свет на соништа ќе биде преку прагот кој ниедно човечко суштество го нема преминато… ниту некогаш ќе го премине.

Постои скалиште. Искривоколчено се искачува по страната на потполна темнина. А сепак контурите му се видливи, како чкртаница од молња врежана врз црно небо. И иако стои без потпора, не паѓа. Ниту свршува со назабеното издигање сѐ додека не го достигне помраченото поткровје каде што Воук, самотникот, се има повлечено.

Некој по име Вич сега се поткачува на скалиштето, кое како да го секира. Иако ќошлестото скеле, сѐ на сѐ, изгледа доста сигурно, се чини како Вич да се колеба да си ја навали целата тежина врз поединечните скалила. Жртва на нејасно шубе, се качува со бизарно зазорливи движења. Одвреме-навреме фрла поглед преку рамена кон скалите врз кои штотуку си ја беше навалил тежината, зашто ги осеќа повеќе како мека глина одошто тврда граѓа и можеби очекува да си ги види отисоците од ѓоновите врз нивната површина. Но скалите се непроменети.

Вич носи долго, светло обоено палто и спиците од ракофатот на скалиштето повремено му ги поткачуват долгите ракави. Му ги поткачуваат и ковчестите раце, но Вич е повозмутен од уништувањето на скапиот штоф одошто од повредите на немилото му месо. Како што се искачува, шмука мал убод на показалецот за да не му го исфлека палтото со крв. На седумнаесеттата скала над седумнаесеттото, и последно, одмориште - Вич се сопнува. Долгата опашка на палтото му се заплеткува меѓу нозе и како што паѓа се слуша звук на кинење. При крај со трпението, Вич го собува палтото и го метнува преку ракофатот кон црната небиднина. Неуредни алишта чипаво му висат врз мршавото тело.

На врвот на скалите има само една врата. Со широко расчепатени прсти, Вич ја турка да ја отвори. Зад вратата е поткровјето на Воук, кое се чини како спој помеѓу играчница и просторија за мачење.

Темнината и тишината на големата соба се понарушени од бучни млазови сино-зелена светлина кои кречовито треперат по ѕидовите. Но најголемиот дел од собата седи закопан во сенки. Дури и точната висина ѝ е несигурна, бидејќи над грчовитото осветлување не може да се види скоро ништо дури и со најостриот чифт очи, а камоли со ситните подзамижани зарези на Вич. Видливи се некои од пониските греди на вкрстените чатми, но таванот е потполно помрачен, ако светилиштетео на Воук воопшто е и снабдено со такво нешто.

Некаде над шмирглавиот под, едночудо кукли големи колку човек висат обесени на жици кои сјаат како навлажнети нишки пајажина. Но ниедна кукла не се гледа во целост. Долгоклуниот профил на една се втурнува во светлината; блескавите сатенски нозе на друга си наоѓаат пат од горната притуленост; прекрасно бледа рака свети во далечината; додека доста поблиску поголемиот дел од еден арлекин се провиснува во поглед, отсечен од црнина кај вратот. Впрочем, доста од инвентарот на колосалнава соба се чини само како делови и одломки од предмети кои успеале да си пробијат пат од задушливиот мрак. Врз подот, долга ниска кутија е влетана на полпат во сцената, покажувајќи си ги засилените рабови од блескави метални ленти зачепени со дебели завртки. Шилести и чудно оформени инструменти процутуваат од акшамот на сенките. Закоравени се од старост. Огромно тркало во првочетвртинска мена се гледа во притуленоста на собата. Други отсеци, разграноци и запченици на своевидни машини исто така ја усложнуваат огромнава галерија.

Како што Вич напредува низ полусветлината, одненадеж е застанат од метална рака со мека црна рачка. Отстапува и продолжува да чекори низ одајата, мелејќи пилевина, песок или можеби столчени ѕвезди под нозете. Расчеречените краци на кукли и марионети се распосеани насекаде. Постери, знаци, билборди и летоци од најразлична сорта се раштркани наоколу како карти за играње, со светлите им зборови растурени во бесмислици. Безброј други предмети, направи и вишок стока се зберени во собата, повеќе одошто човек би можел да забележи. Но сите, на некој начин, се како оние коишто веќе беа опишани. Така, човек се прашува како може да создаваат една таква атмосфера на… не е починка зборот за ова? Да, но извесен вид на починка: починката на пропаднатото.

„Здраво,“ извикува Вич. „Докторе, тука сте?“

Во темнината однапред одненадеж се појавува висок правоаголник, како билетарски штанд на карневал. Долниот дел е сочинет од дрво, а горниот дел од стакло. Внатрешноста му е осветлена од мрсен црвен блесок. Подгрбавена нанапред на седиштето, небаре спие, седи дотерана кукла: прикладно скроено црно сако и елек со светли сребрени копчиња, бела кошула со висока крагна и сребрени манжетни, и лелеава кравата на која има прикажано дезен на месечини и ѕвезди. Бидејќи главата ѝ е навалена нанапред, единствената бележита особина на куклата е црниот сјај на насликаната коса.

Вич му приоѓа на штандот, по малку претпазливо. Се чини дека е мошне заинтересиран за фигурата внатре. Низ полукружен отвор во стаклото, Вич ја пролизгува шаката во штандот, очевидно со намера да ја подзатресе раката на куклата. Но пред неговата рака да може да доползи до целта, последователно се збиднуваат неколку работи: куклата ноншарлантно си ја подига главата и ги отвора очите… посига и си ја положува дрвената шака врз шаката од месо на Вич… и вилицата ѝ се отклопува оддавајќи механичка смеа - ја-ха-ха-ха-ха, ја-ха-ха-ха-ха.

Измолкнувајќи си ја раката од куклата, Вич се протетерува неколку чекори наназад. Куклата продолжува да ја испушта потсмешливата смеа, која се распафтува до секоја ниша на поткровјето и повторно долетува како сперливи одеци. Лицето на куклата е штуро и привлечно, очите ѝ се тркалаат како луди џамлии. Тогаш, од сенките зад штандот на куклата, дочекорува некој кој е исто онолку мршав колку и Вич, макар што многу повисок. Облеката не му е многу поразлична од онаа на куклата, но алиштата му се провиснати, а она што му останало од ретката коса му паѓа како испокинати партали врз коскобелото теме.

„Сте се запрашале ли некогаш, г. Вич,“ почнува Воук, споро парадирајќи кон гостинот држејќи си ја едната страна од палтото како опашка на одежда. „Ве прашувам, сте се запрашале ли некогаш што е она што ја прави придвиженоста на една дрвена кукла толку стравотна за гледање, а уште повеќе за слушање? Слушнете ја, мислам, вистински послушајте. Ја-ха-ха-ха-ха: редица звуци која станува измачувачки речовита кога е изустена од Билетарот. Тие се подраздел на поезија што го пее она што не треба да се пее, што го говори она што не треба да се говори. Но за што ли се смее? Се чини дека за ништо. Никакви јасни поттикнувања или нагони не ја тераат куклата да се смее, а сепак се смее!

„Но чуму ѝ е смеата?“ можеби ќе се задумате. Се чини како да е само за Ваши уши, нели? Се чини дека е насочена кон секој дел од Вашето битие. Се чини… запозната. И е запозната, но на начин поинаков од оној којшто си го претставувате, според едно сосема поинакво становиште. Куклата не е запозната со Вас - туку само со самата себеси. Прашањето не е: „Чуму е смеата,“ воопшто не е тоа. Прашањето е: „Од каде доаѓа?“. Ова е всушност она што Ви ја поттикнува растревоженоста. Иако куклата навистина Ви предизвикува уплав, нејзиниот уплав е всушност поголем од Вашиот.

Помислете: дрво да се разбуди. Не можам да Ви го изразам појасно од тоа. А да не забораваме ни на насликаните коса и усни, стаклестите очи. И тие се скорнати од сон кој никогаш не требало да се скрши; и тие се сега дел од намовната мрежа на куклени живци, живи и свесни на начин каков што ни оддалеку не можеме да си претставиме. Ова е нешто преболно за солзи, па куклата Ви се смее в лице, обидувајќи се да се испразни од ужас кој не бил составен дел од нејзиниот стар дом од дрво и боја и стакло. Но овој ужас е самата суштина на нејзиниот нов дом - нашиот свет, г. Вич. Тоа е она што е толку страшно за засмеаниот Билетар. Ајде, спиј, кукло. Ете, си се врати во безживотната спија. Нека Ви е мило што не направив кукла што вреска, г. Вич. А уште помило нека Ви е тоа што куклата, сепак, е само направа. Сфаќате ли што Ви кажувам, г. Вич?“

„Да,“ рече Вич, кој се чинеше дека нема слушнато ни збор од монологот на Воук.

„Е па, што така да ме удостоите со Вашето присуство денес? Ден е нели, или барем тука некаде?“

„Е,“ возвраќа Вич.

„Добро е, сакам да сум во тек со нештата. Што ќе се пофалите?“ запрашува Воук споро рашетувајќи се низ нередот на своето поткровје.

Вич се навалува со грбот врз магливо брдо од неодредливи предмети и зјапнува кон подот. Звучи сонливо. „Немаше да дојдам, но не знаев што друго да направам. Како да Ви кажам? Изминативе денови и ноќи, особено ноќите, небаре смрзнати пеколи. Чинам треба да Ви раскажам дека има една личност-“

„На којашто сте ѝ фрлиле око,“ завршува Воук.

„Да, но има една друга личност-“

„Којашто претставува некаква пречка, некој што Ви ги направил ноќите толку ледени. Дотолку е мошне јасно. Кажете ми, како ѝ е името, на првата личност?“

„Прена,“ одговара Вич по извесно колебање.

„И неговото, втората личност.“

„Лам. Но зошто Ви требаат имињата за да ми помогнете?“

„Нивните имиња, како и Вашето име, а богами и моето, не се од суштинско значење. Само одржувам учтив интерес за Вашиот зорт, ништо повеќе. А тоа дека би Ви помогнал, е по претпоставка дека имам некаква превласт над околноста.“

„Но мислев,“ пелтечи Вич, „поткровјето, Вашите направи, се чини како да имате извесно… познавање.“

„Како познавањето на куклата? Не требало да зависите од тоа. Сега ќе мора да се справите со уште едно разочарување. Уште една болка. Ама слушајте, не можете ли да истуркате некако? Со тек на време ќе заборавите на оваа Прена. Зошто да се мешате во такво лудило. Вреди да се размисли.“

„Не можам да се воздржам докторе,“ вели Вич во жалбен глас.

„Разбирам, но сослушајте ме прво. Не сакам да Ве гледам ваков г. Вич. Верувајте, добро знам што зборувам. Не бев отсекогаш ваков каков што ме гледате. Но, ја знаете онаа старата: И снага и душа се отправа бедно штом две по две ќе постанат едно. Или можеби јас си ја измислив. Сеќавањето ми е блажено лошо. Во секој случај, дозволете ми да Ви дадам уште една мрвка совет: одречете се од светот и чипчете се за сенките.“

„Сам себе сум си сенка,“ возвраќа Вич.

„Да, гледам. Тогаш сѐ што можам да кажам во овој момент е дека бевте предупредени. Така, да позборуваме малку хипотетички. Позната ли Ви е Улицата на треперливи врвови? Знам дека има посекојдневно име, но сакам да ја викам така поради сите тие високи, изнавалени куќи.“

Вич климнува да покаже дека и тој ја знае улицата.

„Е па - а не ветувам ништо, запамтете, не давам ни завет ни заклетва - но ако некако успеете да ги поведете обајцата Ваши пријатели низ улицата вечерва, мислам дека можеби би имало решение за Вашиот проблем, ако навистина сакате решение. Гајле ви е каков облик би зазело?“

„Сакам само да ми помогнете, докторе. Во Ваши раце сум.“

„Навистина сте сериозен, нели?“

Вич не вели ништо за возврат. Воук крева раменици и постепено избледува кон точката на потекло во најдлабоките сенки на собата. Црвеното светло во штандот на Билетарот исто така избледува како залезно сонце, сѐ додека единствената преостаната боја во собата е ултрамаринот на пламените кои горат по ѕидовите. Вич си ги прекрстува рацете и се испулува кон горните пространства на поткровјето, небаре веќе може да ги види витките покриви кои лебдат над Улицата на треперливи врвови.

***

Навечер, фасадите на секое здание од обете страни на оваа тесна улица се чинат втопени, небаре споени од сенки една за друга. Настрана од темелите и неколку катови со заклопени прозорци, целите се саде покрив. Велелепно кај се издигаат во ноќта, често достигајќи фантастични висини. Во разновидни агли се лулкаат наспроти небото, таласејќи се при запците како високи дрвја на нежен ветер.

Вечерва небото е мочуриште од струшени облаци што светат на лажниот оган на месечината. Од насоката на засводениот влезен коридор на улицата, три фигури што наближуваат се претходени од три издолжени сенки. Една чекори напред, водејќи ги по патот, но немајќи ги соодветните гестови на запознатост и авторитет. Одзади се облиците на маж и жена, еден до друг со само една резанка од квечеринската блага зрачност меѓу нив.

Кон крајот на улицата, водечката фигура запира и другите две ја довтасуваат. Сега сите три стојат пред највишната од шилестите згради на улицата. Оваа се чини дека служи како дуќанџиско место, одошто над вратата ѝ виси знак. Размачкан од сенки, се подзанишува на ветерот, нежно чкрипејќи. На обете страни има насликано приказ на стоката или услугите кои таму се продаваат: маша, или нешто слично, вкрстено поставена врз нешто што можеби е ожег, или некое друго долго орудие. Но дуќанот не работи одошто е веќе касно и ролетните се прицврстени. Тркалезен тавански прозорец високо одозгора се чини само како празна вдлабнатина, макар што од приземјето - каде што трите фигури го имаат заземено неодлучното држење на месечари - тешко е да се каже какви се всушност нешата таму горе. А сега магла почнува да им го отсекува погледот од горните предели на Улицата на треперливи врвови.

Вич изгледа нејасно насекиран, очевидно несигурен уште колку време треба да се маат на местото. Незапознат со она што треба да се случи, ако воопшто има такво нешто, какво дејство треба да преземе? Засега сѐ што може е да одолговлекува. Но наскоро сѐ е доведено до брз завршеток.

Еден миг Вич сонливо муабети со двајцата придружници, кои дотогаш веќе изгледаат строго сомничави; наредниот миг е небаре се две марионети кои се потегнати нагоре на невидливи конци, во маглата и надвор од видик. Се случува толку ненадејно што не испуштаат ни звук, макар што малку покасно бледи, пригушени вресоци доаѓаат од високо одозгора. Вич има паднато на колена и си го покрива лицето со обете раце.

Двајца се кренаа, но само еден се спушта - единечна форма провисната еден лакот над калдрместата улица, потпретнувајќи, небаре на крајот на ортома од бесило. Вич си ги открива очите и погледнува кон нештото. Да, едно е, но ова едно има премногу… има премногу сѐ на ова тело. Две лица кои делат една глава, две усти кои вечно се замолчени со разделени усни. Нештото продолжува да виси во воздух дури и откако Вич е потполно спружен врз Улицата на треперливи врвови.

***

Наредниот состанок на Воук со Вич е исто онолку неочекуван колку и последниот. Во поткровјето има вознемирување и самотникот си ги довлечкува коските од сенките да испита што е работата. Она што го гледа е Вич и Билетарот како заедно врескаат од смеа. Кикотењата го размрдуваат застојаниот воздух во поткровјето. Двајцата се како близнаци-манијаци што крескаат и кркотат со еден глас.

„Што е оваа работа, г. Вич?“ свикува Воук.

Вич го занемарува и го продолжува урнебесниот дует со куклата. Дури и откако Воук го допира штандот и вели „Спиј, кукло,“ Вич и понатаму се смешка сам, небаре и тој е автомат без команда над сопствените дејства. Воук го кутнува Вич на подот, што се чини дека го притиска правилниот механизам за да му го исклучи гласот. Тивок е барем на некој миг. Потоа го крева погледот и му се мршти на Воук.

„Зошто моравте да им го направите тоа?“ запрашува со длабоко погодена прекорливост. Гласот му е зарипнат од сето смеење. Звучи како ‘рскотлива машинерија.

„Нема да се правам дека не знам за што зборувате. Имам чуено што се случи, не дека треба да ми е гајле. Но не можете да ме кривите мене г. Вич. И самиот знаете дека јас никогаш не го напуштам моево поткровје. Меѓутоа, сосема сте слободни да си одите, ако си појдете веднаш. Зар не ми отворивте доволно работа?“

„Зошто мораше така да се случи?“ се противи Вич.

„Од кај да знам? Рековте дека не ви е гајле каков облик ќе заземе решението на Вашиот проблем. Освен тоа, мислам дека сѐ испадна на арно. Тие двајца правеа будала од Вас г. Вич. Си се сакаа и сега си се имаат. Две по две постанаа едно, а Вие сте ослободени да преминете на наредната катастрофа. Чекај, чекај, знам што Ве мачи,“ вели Воук со ненадејна просветленост. „Насекиран сте бидејќи сѐ се сврши со нивно скончило, а не со Ваше. Смртта секогаш е најдобрата работа, г. Вич, но кој би помислил дека Вие би го ценеле таквото гледиште? Сум Ве потценил, се гледа. Простете.“

„Не,“ вреснува Вич, тресејќи се како болно животно. Воук сега станува возбуден.

„Не? Нееее? Што Ви е? Зошто ми подметнувате вакви разочарувања? Сум доживеал доволно и без Вие да ми донатрупувате. Научете нешто од Билетарот до Вас. Сте го чуле да цимолка? Не, тивок си е, мирен. Тишината на куклата е најспокојната од сите тишини и нејзината мирнотија е совршената мирнотија на неродените. Може да крева врева, но не крева. И токму тоа негово недејствување, неговата неисполнета природа е она што го прави идеален придружник, мојот единствен пријател, како што се чини. Те обожавам Суварко. Види како рацете му се положени во скутот во напразна молитва. Види му го благородното држење на клапнатите и немоќни краци. Види му ги отрпнатите усни што не мрморат ништо, и види ги тие очи - како се пулат ли пулат засекогаш!“

Воук ги погледнува од поблизу очите на куклата, и неговите почнуваат да се спуштаат со мрачна намерност. Ја навалува главата врз штандот за најтемелно можно испитување, со раце залепени за стаклото небаре од силата на некое моќно вшмукување. Најпосле, Воук гледа дека очите на куклата се имаат сменето. Сега капат ситни капки крв кои споро се тркалаат по сјајни образи.

Воук се одвлекува од штандот и му се врти на Вич.

„Сте го чепкале!“ ревнува онолку колку што може.

Вич трепкајќи истерува неколку преостанати солзи побудалена смеа од очите, и усните му се свиваат во насмевка. „Ништо немам сторено,“ потсмешливо прошепотува. „Не ме кривете мене за Вашите маки!“

Воук се чини миговно дамлосан од јарост, макар што лицето му е извитоперено од илјада мисли за дејствување. Вич очигледно е свесен за опасноста и очите му шараат низ собата, можеби по начин за бегство или оружје за против неговиот соперник. Се задржува на нешто и укутарено почнува да се движи кон него.

„Кај сте тргнале?“ вели Воук, ослободен сега од онеспособувачките учиноци на гневот.

Вич се обидува да стигне до нешто на подот што има приближна форма и големина на ковчег. Само дел од долгата црна кутија стрчи од сенките во синкаво-зелената зрачност на поткровјето. Дебела лента од изгланцано сребро го порабува предметот и е прицврстена за него со дебели завртки.

„Бегајте оттаму,“ свикува Воук како што Вич се наведнува над кутијата, алкајќи го капакот.

Но пред да може да го отвори, пред да може да направи некаков друг потег, Воук го прави својот.

„Дадов сѐ од себе за Вас, г. Вич, а Вие ми причинивте саде јад. Се обидов да Ве избавам од судбината на Вашите пријатели… но сега Ве добавувам со истата.“

На овие зборови, телото на Вич почнува да се крева со згрбавеност на марионета, а потоа прорејува кон сурите чатми и над нив, пренесено од невидени жици. Рацете и нозете неконтролирано му преткаат за време на издигањето, а вресоците… му избледуваат.

Но Воук не му обрнува внимание на напредокот на неговата жртва. Со распафтани широки алишта, јурнува кон предметот до пред скоро загрозен од сквернавење и го довлекува до едно отворено место на подот. Светлината од ѕидовите сјае врз свилената црна површина на ковчегот. Воук е на колена пред долгата кутија, нежно проверувајќи ѝ ја сигурноста со врвовите на прстите. Небаре секој наталожен момент одмереност е богохулие, одненадеж го подига капакот.

Внатре е положена млада жена чија убавина е неприродно продолжена од занесеник во нејзината форма. Воук зјапа некое време кон лешот. Потоа ѝ шепоти на онаа која не може да го чуе: „Секогаш е најдобро вака, мила. Секогаш е најдобро вака.“

Сѐ уште е клекнат пред ковчегот кога цртите почнуваат да му подлегнуваат на забот на разновидни, очигледно спротивставени, етапи на чувство. Очи, уста, целата лицева структура е спотната во изведување грозоморни акробации на израз. Најнакрај, напорот на внатрешната дармадана на Воук се разрешава во напад на грчевита смеа: ослободувачката смеа на античко растројување. Преку моќта на идиотската урнебесност, Воук се крева на нозе и почнува да разрипува наваму-натаму, диво играјќи на отсутна музика со невидлив партнер. Потскокнувајќи и клинкајќи и клацкајќи се, изгледа како да е налегнат од изблик на напади, додека смеата му се претвора во груба бучава. Со потполно умствено отсуство, или можеби бидејќи моментално си беше дошол на себеси, Воук се упатува надвор од поткровјето и сега се смее кон мрачната небиднина од другата страна на климавиот ракофат на врвот на искривоколченото скалиште. Последното смеење се чини како да му влегува в грклан додека паѓа преку ракофатот не испуштајќи ни звук.

Така, вресоците кои сега ги слушаш не се оние на кремнисаниот Воук или на страдниот Вич, обајцата заминати во мрачни предели незнајни за никој. Ниту се последните одеци на криците на ужас на Прена и Лам. Овие вресоци, оние од зад вратата на врвот на скалите, ѝ припаѓаат само на една беспомошна кукла која сега чувствува топли капки крв како ѝ се лизгаат по лакираните образи. Зашто Билетарот е оставен - сам и жив - во сенките на едно напуштено поткровје. И очите му се тркалаат како луди џамлии.